เด็กวัยแรกเกิด-3ขวบ

          ช่วงปีแรกของชีวิตวัยเด็กเป็นช่วงที่สำคัญที่สุด เนื่องจากสมองของเด็กมีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว ทำให้เด็ก

สามารถรับรู้สิ่งรอบตัวผ่านการทำงนประสานกันของประสาทสัมผัส ปฎิกิริยาสะท้อนและการเคลื่อนไหวร่างกายส่งเสริม

พัฒนาการในช่วงวัยนี้จะมุ่งเน้นการตอบสนองความต้องการตามวัยของเด็กอย่างเหมาะสมดังนี้ 

1.       ด้านร่างกาย

     - เจริญเติบโตตามวัย ตามเกณฑ์มาตรฐาน

     - มีความสามารถในการใช้อวัยวะของร่างกายได้ประสานสัมพันธ์กัน

    2.    ด้านอารมณ์ จิตใจ และสังคม

                     - มีความสุข ร่าเริงแจ่มใจ อารมณ์มั่นคง

                    -  สามารถปรับตัวเข้ากับสิ่งแวดล้อม

      3.   ด้านสติปัญญา

                    -  มีความเข้าใจและสามารถใช้ภาษาเพื่อสื่อความหมายได้เหมาะสมกับวัย

                    พ่อแม่หรือผู้เลี้ยงดูต้องดูแลเด็กด้วยความรัก  ความเข้าใจ   ความเอาใจใส่  และส่งเสริมพัฒนาการให้เป็นไป

ตามวัย และต้องเข้าใจว่าเด็กแต่ละคนมีความสามารถไม่เหมือนกัน คือ บางคนเร็ว บางคนช้า ถ้าเด็กมีพัฒนาการช้า พ่อแม่ควร

ส่งเสริมโดยการดูแลเอาใจใส่ หาของเล่นที่เหมาะสมกับวัย มีเสียงและสีสดในปลอดภัย เปิดโอกาสให้เด็กได้เรียนรู้และฝึกทำ

และให้กำลังใจโดยการชมเชยเพื่อกระตุ้นพัฒนาการของเด็ก

ตารางการเล่นและของเล่นที่เสริมพัฒนาการของเด็กวัยแรกเกิด – 1 ปี

อายุ	การเล่นและของเล่น	ประโยชน์
แรกเกิดถึง 2 เดือน	ยังเล่นไม่เป็น สามารถตอบสนองต่อเสียงและหันหาเสียง ควรพูดคุยหรือร้องเพลงเห่ กล่อม	กระตุ้นประสาทสัมผัสและการรับรู้เรื่องเสียง
2 เดือนถึง 2 เดือนครึ่ง	ชอบจับตาดูของที่เคลื่อนไหว ควรแขวนของเล่นที่มีสีสดใสและมีเสียงไว้ให้ดู ในระยะไม่เกิน 8 นิ้ว เช่นโมบายปลาตะเพียน เศษผ้าสีต่าง ๆ มีกรุ๊งกริ๊งที่ปลายไม้ไผ่ทาสีผูกเรียงใกล้ ๆ กัน และมีเสียงเมื่อลมพัด	กระตุ้นการใช้สายตาและการฟังเสียง
2 เดือนครึ่งถึง 3 เดือน	ชอบเล่นปัดวัตถุที่มองเห็นและมือยื่นไปถึง ของเล่นควรเป็นลูกบอลนิ่ม ๆ แขวนไว้เหนือเปลหรือเตียงให้ห่างจากตาประมาณ 10 นิ้ว เมื่อเด็กสัมผัสแตะต้องถ้ามีเสียงด้วยยิ่งดี	ฝึกสายตากับการใช้มือให้สัมพันธ์กันดียิ่งขึ้น และฝึกสังเกตเสียงที่ได้ยิน
3 เดือนถึง 4 เดือน	ชอบเล่นแตะจับสิ่งของต่าง ๆ ที่อยู่ใกล้ตัว ของเล่นควรเป็นแบบไม่แกว่งหรือโยนตัวหนีเด็ก เพื่อไม่ให้เด็กหงุดหงิด	ฝึกให้เด็กใช้มือจับสิ่งต่าง ๆ และสังเกต ด้วยการสัมผัส ได้รับรู้ความรู้สึกแข็ง นิ่ม
4 เดือนถึง 6 เดือน	อยากดู อยากยื่นแขนออกไปแตะและจับวัตถุต่าง ๆมากขึ้น ควรหาของต่าง ๆ ให้เด็กดูและจับมาก ๆ เช่นตุ๊กตายางเป็นรูปต่าง ๆ มีผิวหยาบแต่นุ่ม ลูกบอลทำด้วยผ้าสำลีหรือผ้าลื่น ๆ ถ้ามีเสียงดังขณะที่กำบีบเขย่า เด็กยิ่งชอบ ของเล่นอาจเป็นกล่องกระดาษแข็งสี ต่าง ๆ บรรจุเมล็ดผลไม้ไว้ข้างในก็ได้ แต่สิ่งที่ให้เด็กจับต้องเป็นวัตถุที่ไม่มีพิษภัยหรือเป็นอันตรายเมื่อเด็กเอาใส่ปาก	ฝึกการใช้มือ นิ้วมือ หยิบจับสิ่งต่าง ๆ ได้ความรู้สึกหยาบแข็ง นิ่ม ลื่น และ ฝึกสังเกตฟังเสียง
4 เดือนถึง 6 เดือน	ชอบเล่นน้ำในขณะอาบน้ำ ควรให้ของเล่นที่ลอยน้ำได้ เช่น ตุ๊กตาทำด้วยยางหรือพลาสติกลูกบอลใส ๆ มีของ อยู่ข้างในและมีเสียงขณะที่น้ำกระเพื่อม	ฝึกการให้มือ นิ้วมือ หยิบจับสิ่งต่าง ๆ สังเกต การเคลื่อนไหวของสิ่งที่ลอยน้ำได้
6 เดือนถึง 8 เดือน	-รู้สึกคันเหงือกเมื่อฟันใกล้ขึ้น ควรให้ยางหรือพลาสติก  สำหรับกัด อาจใช้ผักสดชิ้นโต ๆ ก็ได้ เช่น แตงกวาคว้าเมล็ดออก ล้างให้สะอาด -ชอบเล่นกับเงาตัวเองในกระจก เล่นจ๊ะเอ๋หรือซ่อนหา   ของเล่นอาจเป็นพลาติกใส มีลูกแก้วกลอกกลิ้งอยู่ข้าใน    -ชอบเล่นกระดาษและฉีกกระดาษ -ชอบเสียงกระทบกัน ของเล่นควรเป็นของที่ไม่แตก และทำให้เกิดเสียงดังได้ เช่น ของเล่นไขลานเดินได้ หมุนได้มีเสียง	-ช่วยให้เด็กคลายดันเหงือกได้ ยิ่งดันมาก  ยิ่งอยากใช้เหงือกย้ำ ทำให้เหงือกแข็งแรง -ฝึกการสังเกตและเคลื่อนไหวสายตา -ฝึกการใช้มือ นิ้วมือ ให้คล่องแคล่วขึ้น -ฝึกการสังเกตและเคลื่อนไหวสายตาขณะที่  เล่นไขลานเคลื่อนที่
8 เดือนถึง 9 เดือน	-ชอบโยกตัวเป็นจังหวะเมื่อได้ยินเสียงเพลงควรเปิดเพลง ให้เด็กฟัง -ชอบจับต้องสิ่งของต่าง ๆ สนใจในเรื่องน้ำหนัก รูปร่าง  พยายามนำสิ่งของต่าง ๆ มารวมเข้าด้วยกันแล้วจับแยกออก ของเล่นควรเป็นวัสดุท่ทำเป็นรูปต่าง ๆ อาจเป็น กล่องกระดาษแข็งสีต่าง ๆ บรรจุก้อนกรวดไว้ข้างในปิดให้มิดชิด	-ฝึกฟังเสียงและจังหวะเพลง -ฝึกการสังเกตรูปร่างต่าง ๆ ถ้าหากวัสดุนั้นมีอะไร  อยู่ข้างในก็จะจับเคาะ เขย่า ฝึกการฟังเสียง  และเรียนรู้น้ำหนักของวัสดุนั้นด้วย
9 เดือนถึง 10 เดือน	-ชอบหยิบของเล็ก ๆ โดยใช้นิ้วหัวแม่มือและนิ้วชี้ ชอบเล่นรูและซอกต่าง ๆ ของเล่นควรเป็นกล่องหรือ  หีบเจาะรูไว้ข้างบนใหญ่พอที่เด็กจะหยิบของชิ้นเล็ก ๆ เช่น หมุดไม้ หรือพลาสติกสีต่าง ๆ ใส่ลงไป -ชอบเล่นดึงเชือกที่ติดกับของเล่น ทำให้ของเล่นเคลื่อนที่ได้	-ฝึกการใช้ปลายนิ้วหยิบใส่ กดลงไปในรูหรือ  ช่องที่เจาะไว้บนกล่อง และฝึกการใช้สายตา  และมือให้สัมพันธ์กัน -ฝึกการใช้กล้ามเนื้อแขนและการเคลื่อนไหว  สายตา
10 เดือนถึง 1 ปี	-ชอบเล่นตบแผละและเลียนแบบการกระทำของผู้ใหญ่  ชอบรื้อของ	-ฝึกการใช้มือและแขน การสังเกต และส่งเสริม  การเรียนรู้

       พัฒนาการตามวัยของเด็กอายุ 1- 3 ปี

พัฒนาการแต่ละช่วงวัย	พัฒนาการด้านร่างกาย	พัฒนาการด้านจิตใจ อารมณ์ และสังคม	พัฒนาการด้านสติปัญญา
12-18 เดือน	- ลุกขึ้นยืนได้ เดินได้ กระโดดได้ด้วย  ตนเอง - เล่นกลิ้งลูกบอลเบา ๆ ได้ - ก้มเก็บของที่พื้นได้โดยไม่ล้ม - ถอดเสื้อผ้าเองได้	- เข้าใจท่าทางและสีหน้าของผู้อื่น - พยายามทำสิ่งต่าง ๆ ด้วยตนเอง - โกรธเมื่อถูกขัดใจ - ตัดสินใจทำได้ด้วยตนเอง - สนใจการกระทำของผู้ใหญ่ - เริ่มช่วยเหลือตนเองได้	- เริ่มเปล่งเสียงหรือกล่าว  คำพูดเกี่ยวกับการกระทำที่ทำอยู่ - พูดเป็นคำ ๆ ได้มากขึ้น - ทักทาย ลา โดยใช้ท่าทางและเสียง
18-24 เดือน	- เดินไปข้างหน้า ถอยหลัง หรือเดินไปข้าง ๆ ได้ - วิ่งช้าแล้วหยุดทันที และเริ่มวิ่งใหม่ - กระโดดด้วยเท้าทั้ง 2 ข้าง - เดินขึ้นบันไดโดยจับราว - ดึง หรือผลักสิ่งของขณะเดิน - ใช้ข้อมือได้มากขึ้น หมุนมือขณะ  หมุนสิ่งของ	- ต้องการความสม่ำเสมอในกิจวัตรประจำวัน - ส่องกระจก และรับรู้ว่าเป็นภาพ ของตนเอง - ใช้ช้อนตักอาหารได้เอง แต่หกเลอะเทอะ - ดื่มน้ำจากแก้วได้เอง - เริ่มมีพฤติกรรมเลียนแบบ	- พูดคำตอบได้ เช่น ไปเที่ยว กินข้าว - เลียนแบบคำพูดที่ผู้ใหญ่พูด - ชอบฟังนิทานสั้น ๆ - พยายามทำตามคำสั่ง - มีความเข้าใจเรื่องช่วงเวลาที่ทำกิจวัตร    ประจำวัน - เรียกหรือชี้ส่วนต่าง ๆของร่างกาย - เริ่มจำชื่อวัตถุ สิ่งของ
24-36 เดือน	- วิ่งคล่องขึ้น แต่ไม่สามารถหยุดได้   ทันที - เดินถอยหลังนั่งเก้าอี้ได้ - ขึ้นลงบันไดได้เอง โดยวางเท้าทั้ง 2ข้างบนบันไดขั้นเดียว - สลับเท้าขึ้นบันไดได้เมื่ออายุย่าง 3 ปี - หยิบของชิ้นเล็ก ๆ ได้ - จับดินสอแท่งใหญ่ ๆ ได้ด้วยนิ้วชี้และนิ้วหัวแม่มือได้	- เล่นรวมกับคนอื่น แต่ต่างคนต่าง เล่น - กลัวตามสิ่งที่ผู้ใหญ่กลัว - มีความรู้สึกที่ดีต่อตนเองเมื่อได้รับการยอมรับหรือชมเชย - พยายามช่วยตนเองในเรื่องการแต่งกาย - เริ่มรู้จักการเล่นเป็นกลุ่ม - รู้จักการขอ และการให้ - มีความเป็นตัวของตัวเอง - เริ่มรู้จักรอคอย	- มีความสนใจกับของบางอย่างได้นาน 3-5 นาที - เรียนรู้สิ่งต่าง ๆ โดยการเลียนแบบผู้ ใกล้ชิดหรือเดืกอื่น - ชอบดูหนังสือภาพ เล่าเรื่องตาม   จินตนาการ - ชอบฟังบทกลอน นิทาน คำคล้องจอง - ชอบฟังดนตรี - สนใจ ค้นคว้า สำรวจสิ่งต่าง ๆ - เริ่มประโยคคำถาม “อะไร” - อยากเรียนรู้สิ่งต่าง ๆ ถามซ้ำ ๆ บ่อย ๆ